Dziecięcy savoir-vivre

Jak uczyć dzieci dobrych manier?

Każdy kilkulatek szybko nauczy się na pamięć podstawowych zwrotów grzecznościowych, ale czy to wystarczy? Czy znajomość słów „proszę”, „przepraszam” i „dziękuję” sprawi, że nasze dziecko będzie uprzejme i kulturalne? Oczywiście nie. Kluczowym elementem savoir-vivre’u (czyli sztuki życia) jest rozumienie i przestrzeganie norm społecznych, które obowiązują w danej grupie. Nauczyciel tej sztuki powinien dążyć do tego, by dziecko przyjęło te normy jako swoje i potrafiło stosować je nie tylko w znanych sytuacjach, ale także w nowych i nieprzewidywalnych.

Kto jest najlepszym nauczycielem dobrych manier? Oczywiście rodzice. To w domu dziecko doświadcza pierwszych interakcji społecznych i to tu mieszka z najbliższymi, którzy są jego autorytetami. Rodzice mają ogromny wpływ na kształtowanie osobowości dziecka, jego postaw i zachowań. Czy istnieje jeden niezawodny sposób na wychowanie uprzejmego dziecka? Niestety, nie ma gotowych recept. Każde dziecko jest wyjątkowe, ma inne potrzeby i możliwości. Poniżej przedstawiam kilka wskazówek, które mogą pomóc rodzicom.

Świeć przykładem

Jeśli domownicy na co dzień przestrzegają dobrych manier, efekty będą szybko widoczne, ponieważ dziecko naturalnie przyswaja i naśladuje rodzicielskie zachowania. Używanie podstawowych zwrotów grzecznościowych to „oczywista oczywistość”. Pokażcie dziecku, jak radośnie witacie się słowem „dzień dobry”, jak z uśmiechem pozdrawiacie sąsiadów. Oczekując od kogoś przysługi, zawsze używajcie form „proszę” i „dziękuję”. Nie obawiajcie się przeprosić dziecka, gdy popełnicie błąd – na przykład gdy spóźnicie się po nie do przedszkola. Ważne, aby dziecko usłyszało, za co przepraszacie, ponieważ samo słowo „przepraszam” bez wyjaśnienia niewiele znaczy.

Również przestrzeganie zasad savoir-vivre’u podczas posiłków jest kluczowe. Stwórzcie miłą atmosferę, ładne nakrycie, a także dajcie dziecku przykład kulturalnej rozmowy – uważnego słuchania, nieprzerywania innym, szanowania odmiennych poglądów. To wystarczy, aby dziecko w przyszłości przejęło dobre nawyki.

Bon ton w zabawie

Wspólne zabawy mogą mieć również charakter edukacyjny. Zabawy związane z odgrywaniem ról to doskonała okazja, by pokazać dziecku, kiedy należy użyć „proszę”, „dziękuję” czy „przepraszam”. W każdej sytuacji dorosły powinien być uprzejmy. Na przykład, tata-klient powinien grzecznie przywitać sprzedawcę, a mama-dentystka uprzejmie poprosić pacjenta, by szeroko otworzył buzię. Tego typu zabawy wzbogacają społeczne doświadczenia dziecka i uczą pożądanych zachowań.

Rozmowy o kulturalnym zachowaniu

Dzieciom trudno jest zrozumieć, dlaczego muszą używać „magicznych słów”. Warto prowadzić z nimi rozmowy o dobrych obyczajach w naturalnych sytuacjach – podczas spacerów, zabaw czy kąpieli. Skupiajmy się na pozytywnych zachowaniach, które chcemy wzmocnić. Używajmy zwrotów, które docenią ich wysiłki, takich jak „Brawo! Pamiętałeś o…”, „Cieszę się, że zachowałeś się tak uprzejmie, kiedy…”. Ważne, by te rozmowy nie stały się krytyką, ponieważ nie przyniesie to pozytywnych efektów. Pamiętajmy, że to, co mówimy, ma ogromny wpływ na dzieci.

Gorset konwencji czy luz spontaniczności?

Warto zastanowić się, czy zawsze musimy egzekwować gotowe formułki grzecznościowe. Dziecko powinno je znać, ale są sytuacje, w których można okazać kulturę osobistą w inny sposób – na przykład radosnym przywitaniem taty po powrocie z wyjazdu. Ważne, by dzieci mogły wyrażać siebie w sposób, który jest im bliski. Liczy się szczerość intencji.

Czego unikać?

Unikajmy zawstydzania dziecka: „Taka duża dziewczynka, a nie wie, że trzeba używać serwetki”. Unikajmy również ciągłego pouczania i porównywania: „Zuzia jest młodsza, a już umie jeść nożem”. Takie podejście sprawia, że dziecko zaczyna kojarzyć sytuacje z niezadowoleniem bliskich. Bądźmy cierpliwi, wspierajmy je w dążeniu do celu i cieszmy się z małych sukcesów.

Podsumowując, co jest potrzebne dzieciom, aby nauczyły się dobrych manier? Właściwy przykład najbliższych, odpowiedni czas na „wdrukowanie” kulturalnych nawyków oraz możliwość wypróbowania ich w codziennych sytuacjach z życzliwym wsparciem.

Alicja Dorozińska – specjalistka ds. dydaktyki i wychowania w Przedszkolach Ciuchcia Puch Puch, absolwentka Akademii Pedagogiki Specjalnej, doświadczona nauczycielka wychowania przedszkolnego oraz licencjonowany specjalista glottodydaktyki i dziecięcej matematyki.